Trái tim - Động cơ mạnh mẽ nhất thế giới

Động cơ của một chiếc xe trung bình lớn cỡ chiếc vali và nặng khoảng 140kg. Động cơ phản lực thì nặng vài tấn và có thể chở được nhiều người. Nhưng động cơ mạnh nhất có kích thước chỉ bằng một nắm tay và nặng không quá một lon súp. Đó chính là trái tim của chúng ta. Trái tim của chúng ta là một công trình cực kỳ hiệu quả và mạnh mẽ. Khi được chăm sóc tốt, trái tim có thể hoạt động không ngừng nghỉ tới 100 năm và hơn thế nữa.

Tim và nhịp tim 

Trái tim là một máy bơm với cấu tạo bốn phần (hai tâm thất và hai tâm nhĩ) điều khiển một vòng tuần hoàn kép chứa oxy ở một bên và máu khử oxy ở bên kia. Khi so sánh với động cơ ô tô, bạn sẽ thấy rõ sức mạnh và độ bền của tim: Động cơ đốt trong thông thường được thiết kế cho khoảng 5.000 giờ hoạt động. Mặt khác, trái tim của chúng ta cần “khởi động” trong 5.000 giờ trước khi nó thực sự bắt đầu hoạt động: Có thể nói, khi ở trong bụng mẹ, tim thai nhi đập ở chế độ thử nghiệm. Sau khi sinh, tim đập liên tục kéo dài trung bình 652.000 giờ.

Trái tim là động cơ mạnh mẽ nhất thế giới

Về cơ bản, trái tim là 1 cơ bắp lớn làm việc liên tục, đập 100.000 lần mỗi ngày, gần 40 triệu lần mỗi năm và trung bình 2,6 tỷ lần trong suốt cuộc đời. Với mỗi nhịp đập 80ml máu di chuyển qua tim. Trong 1 ngày con số này có thể lên tới 7500l. Tất cả các động cơ khác đều sẽ bị hỏng dưới cường độ này, nhưng trái tim tuyệt vời của con người thì không. 

Khi bạn dùng tay bóp thật mạnh một quả bóng tennis, thì bạn đang sử dụng cùng một lực mà tim bạn dùng để bơm máu đi khắp cơ thể. Ngay cả khi nghỉ ngơi, cơ tim vẫn hoạt động cật lực—gấp đôi so với cơ chân của một người đang chạy nước rút.

Chu kỳ hoạt động của tim

Một chu kỳ hoạt động tương ứng với một nhịp đập của tim. Chu kì hoạt động của tim là sự nối tiếp của các pha co bóp (tâm thu) đẩy máu ra khỏi tâm thất trái và các pha thư giãn (tâm trương) cho phép làm đầy khoang tim. Thời gian của một chu kỳ hoạt động của tim hoàn chỉnh kéo dài khoảng 0,92 giây bao gồm 0,27 giây đối với tâm thu và 0,65 giây đối với tâm trương. Trong mỗi lần co bóp, tim đảm bảo một lưu lượng máu nhất định sẽ được tâm thất bơm qua các mạch lớn, phân phối máu đến tất cả các vùng mạch.

Hướng chảy của máu qua tim

Trái tim là trung tâm của hệ thống tuần hoàn. Hệ thống này là một mạng lưới các mạch máu, gồm:

• Động mạch:  Động mạch chủ là động mạch lớn nhất trong cơ thể. Động mạch mang máu giàu oxy từ tim đến tất cả các mô của cơ thể. Chúng phân nhánh nhiều lần, ngày càng trở nên nhỏ hơn khi chúng mang máu ra xa tim hơn.

• Mao mạch: Là những mạch máu nhỏ, mỏng, kết nối động mạch và tĩnh mạch. Nhờ thành mạch mỏng mà oxy, chất dinh dưỡng, carbon dioxide và các chất thải khác đến và đi từ các tế bào của cơ quan.

• Tĩnh mạch: Là những mạch máu đưa máu trở lại tim. Máu này thiếu oxy và giàu chất thải sẽ được bài tiết khỏi cơ thể. Các tĩnh mạch ngày càng lớn hơn khi chúng đến gần tim hơn. Tĩnh mạch chủ trên là tĩnh mạch lớn đưa máu từ đầu và cánh tay về tim, còn tĩnh mạch chủ dưới đưa máu từ bụng và chân về tim

Chu kỳ tim được điều chỉnh bởi hệ thống điện của tim. Hệ thống này kiểm soát tốc độ và nhịp điệu của nhịp tim. Một trái tim khỏe mạnh cung cấp cho cơ thể bạn lượng máu phù hợp với tốc độ cần thiết để hoạt động tốt. Nếu bệnh tật hoặc chấn thương làm suy yếu tim, các cơ quan trong cơ thể sẽ không nhận đủ máu để hoạt động bình thường. Một vấn đề với hệ thống điện - hoặc hệ thống thần kinh hoặc nội tiết, kiểm soát nhịp tim và huyết áp của bạn - cũng có thể khiến tim khó bơm máu hơn.

Trái tim cần gì?

Các bệnh tim mạch là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu trên toàn thế giới. Kể cả khi trái tim - cơ bắp quan trọng nhất của chúng ta có thể làm việc được rất nhiều - thì nó cũng cần được nhận sự quan tâm một chút. Ngoài việc không hút thuốc lá, trái tim cũng đặc biệt cảm ơn khi chúng ta tập luyện thường xuyên. Sự xen kẽ giữa tập thể dục đầy đủ (đôi khi có thể vất vả) và thư giãn làm cho trái tim mạnh mẽ trước những thách thức của cuộc sống hàng ngày.

Tập luyện đều đặn giúp duy trì sức khỏe tim mạch

Ví dụ, một mối nguy hiểm với tim là các động mạch bị tắc. Theo nhiều cách khác nhau, tập luyện thể thao giúp tránh "xơ cứng động mạch". Hiệu quả luyện tập cũng mang lại lợi ích cho chính trái tim: rèn luyện sức bền dẫn đến sự mở rộng của một số mạch máu nhỏ xung quanh cơ tim (tuần hoàn phụ). Trong trường hợp động mạch vành bị tắc nghẽn, chúng kết nối với những mạch máu ở trên chỗ tắc đến mạch máu phía dưới để đáp ứng nhu cầu đưa máu đến các mô. 

Thực đơn cho trái tim

Nhiều vi chất dinh dưỡng khác nhau góp phần duy trì ổn định chức năng tim và do đó, chúng ta nên có một chế độ ăn cung cấp đủ các chất này, ví dụ như axit béo omega-3 từ cá biển như cá hồi và cá thu. Magiê cũng rất cần thiết cho chức năng cơ bắp. Ngoài ra, các loại vitamin nhóm B khác nhau và một số chiết xuất thực vật có tầm quan trọng đặc biệt đối với một hệ thống tim mạch khỏe mạnh.

Chế độ dinh dưỡng cân bằng, đầy đủ các dưỡng chất cho trái tim khỏe mạnh

Sức mạnh được tìm thấy trong sự bình yên. Căng thẳng liên tục và căng thẳng không ngừng gây áp lực lên hệ tim mạch. Khi bị căng thẳng, cơ thể giải phóng các chất truyền tin làm tăng huyết áp và co thắt động mạch. Đây là một sự điều chỉnh hữu ích trong thời gian ngắn, nhưng về lâu dài, nó sẽ gây căng thẳng cho hệ thống tim mạch. Các yếu tố gây căng thẳng cho cơ thể rất đa dạng, chẳng hạn như viêm mãn tính (ví dụ như ở nướu), béo phì nghiêm trọng, thiếu ngủ, hoặc nhiều yếu tố tâm lý như căng thẳng thường xuyên, kiệt quệ, buồn bã hoặc áp lực về thời hạn công việc.

Không phải lúc nào chúng ta cũng kiểm soát được tất cả các yếu tố này. Tuy nhiên, các nghiên cứu đã chỉ ra rằng các kỹ thuật thư giãn như yoga, thiền và thậm chí nghe nhạc yên tĩnh có thể tác động tích cực đến huyết áp và chức năng tim.

Trái tim phức tạp và nhạy cảm

Ở một góc nhìn khác, chúng ta sẽ được thấy trái tim không chỉ là một cái bơm cơ học. Trái tim được liên kết chặt chẽ với não bộ bằng nhiều dây thần kinh khác nhau. Trong quá trình hoạt động thể chất, cơ tim được hướng dẫn đập nhanh hơn và mạnh hơn thông qua các chất truyền tin như noradrenaline. Nội tiết tố cũng tham gia vào việc kiểm soát chức năng tim. Và sự giao tiếp giữa tim và não không phải là con đường một chiều – “máy bơm” cũng có thể tự phát ra tín hiệu, ví dụ như để điều chỉnh huyết áp.

Duy trì tinh thần thoải mái để bảo vệ sức khỏe tim mạch

Trái tim phản ứng nhạy cảm với các trạng thái cảm xúc như niềm vui hay nỗi buồn và điều chỉnh hoạt động của nó cho phù hợp với tình huống tương ứng. Do đó, các nhà khoa học vẫn chưa thể phát triển một trái tim máy có thể thay thế cho trái tim bị hỏng trong ghép tạng. 
Cũng có những thành công ban đầu trong việc tìm kiếm các giải pháp thay thế cho việc cấy ghép: các nhà nghiên cứu đã có thể phát triển mô từ các tế bào gốc của chính cơ thể (ví dụ: từ máu dây rốn) tạo thành các sợi cơ và co bóp như cơ tim. Tuy nhiên, vẫn còn một chặng đường dài trước khi một trái tim hoạt động được xuất hiện từ nó.

Nếu trái tim nhạy cảm, mạnh mẽ của chúng ta được phép viết ra một danh sách mong muốn, thì việc tập luyện, thư giãn và dinh dưỡng lành mạnh sẽ được đặt lên hàng đầu.

Tác giả: Nguyễn Yến